Sözleşme Nedir? Anayasa 48. Maddesi

Sözleşme Nedir? Anayasa 48. Maddesi

Sözleşme nedir ? Sözleşme iki veya daha fazla taraf arasında, karşılıklı hak ve yükümlülükler doğuran, belirli bir konuda yapılmış yazılı veya sözlü anlaşmadır. Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı olarak ve birbirine uygun şekilde açıklamaları ile oluşur ve hukuken bağlayıcıdır.

Sözleşme Nedir Hukuki Tanımı

Sözleşme Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) göre sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamaları ile kurulur. Bu irade açıklamaları, teklif ve kabul şeklinde olabilir.

Sözleşme Nedir ve Temel Unsurları nelerdir ?

1. İrade Beyanı:
   • Tarafların sözleşmeye yönelik iradelerini açıklamaları gereklidir. Bu, açık bir şekilde sözlü veya yazılı olabilir.
2. Karşılıklı Rıza:
   • Tarafların anlaşmaya özgür iradeleriyle katılmaları ve rızalarının uyuşması gereklidir.
3. Konu:
   • Sözleşmenin konusu belirli, mümkün ve hukuka uygun olmalıdır.
4. Taraflar:
   • Sözleşme en az iki taraf arasında yapılır. Bu taraflar gerçek kişiler veya tüzel kişiler olabilir.
5. Hukuki Bağlayıcılık:
   • Sözleşme, taraflar üzerinde hukuki bağlayıcılık ve yaptırım gücü taşır.

Sözleşme Türleri

1. Şekil Şartına Bağlı Sözleşmeler:
   • Kanun tarafından belirli bir şekil şartına bağlanmış sözleşmelerdir. Örneğin, gayrimenkul satış sözleşmeleri tapu sicil müdürlüğünde yapılmalıdır.
2. Adi Yazılı Sözleşmeler:
   • Yazılı olarak yapılan ve tarafların imzaladığı sözleşmelerdir. Yazılı şekil şartı, ispat açısından önem taşır.
3. Sözlü Sözleşmeler:
   • Tarafların sözlü olarak anlaşmaya vardığı sözleşmelerdir. Yazılı belge olmaksızın da geçerli olabilir, ancak ispatı zor olabilir.
4. Belli Süreli ve Belirsiz Süreli Sözleşmeler:
   • Belli süreli sözleşmeler belirli bir zaman dilimi için yapılır. Belirsiz süreli sözleşmelerde ise sözleşmenin ne zaman sona ereceği belirtilmez.

Sözleşmenin Geçerlilik Şartları

1. Ehliyet:
   • Tarafların sözleşme yapma ehliyetine sahip olması gerekir. Bu, tarafların reşit ve akli dengelerinin yerinde olması anlamına gelir.
2. İrade Bozukluğu Olmaması:
   • Tarafların iradeleri sakat olmamalıdır. Yanılma, aldatma veya korkutma gibi durumlar sözleşmenin geçersiz olmasına neden olabilir.
3. Konunun Mümkün ve Hukuka Uygun Olması:
   • Sözleşmenin konusu hukuka, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmamalıdır.

Sözleşmenin Hükümleri ve Sonuçları

• Hak ve Yükümlülükler:
  • Taraflar, sözleşme ile belirledikleri hak ve yükümlülüklere uymak zorundadır.
• Sözleşmenin İhlali:
  • Taraflardan biri sözleşme hükümlerine aykırı hareket ederse, diğer taraf hukuki yollara başvurarak tazminat talep edebilir veya sözleşmeyi feshedebilir.
• Sözleşmenin Sona Ermesi:
  • Sözleşme, tarafların anlaşması, belirli bir sürenin dolması, ifanın tamamlanması veya fesih gibi nedenlerle sona erebilir.

Örnek Sözleşme Türleri

1. Satış Sözleşmesi:
   • Bir malın mülkiyetinin bedel karşılığında devredilmesini konu alan sözleşmedir.
2. Kira Sözleşmesi:
   • Kiraya verenin, kiracının bir malı kullanmasına ve yararlanmasına izin verdiği, kiracının ise buna karşılık kira bedeli ödediği sözleşmedir.
3. Hizmet Sözleşmesi:
   • İşveren ile işçi arasında yapılan, işçinin belirli bir hizmeti yerine getirmesini ve işverenin de buna karşılık ücret ödemesini öngören sözleşmedir.
4. Taşıma Sözleşmesi:
   • Bir taşımacının belirli bir ücret karşılığında yolcu veya mal taşımayı taahhüt ettiği sözleşmedir.

1. Genel Olarak Sözleşmeler Hukuku

2. Sözleşmeler Hukuku Ne İşe Yarar?

3. Sözleşme Nedir ve Nasıl Yapılır?

4. Sözleşme Özgürlüğü

5. Sözleşmenin Hazırlanması

6. Sözleşmelerin İçeriği

7. Tahkim veya Arabuluculuk

1. Genel Olarak Sözleşmeler Hukuku

Sözleşme, en az iki taraf arasında hukuki sonuçlar doğuracak şekilde karşılıklı irade beyanlarıyla oluşturulan hukuki bir işlemdir. Sözleşmelerin tarafları genellikle borçlu ve alacaklı olarak tanımlanır ve her sözleşmede en az bir borçlu ve bir alacaklı bulunur. Ancak, birden fazla alacaklı veya borçlu da olabilir. Sözleşmeler, tarafların karşılıklı iradelerinin uygunluğuyla geçerli hale gelir. Anayasamızda da sözleşmelerden bahsedilir; Anayasanın 48. maddesi çalışma ve sözleşme özgürlüğünü garanti altına alır.

Sözleşmenin tarafları sözleşmeyi kendi istekleri doğrultusunda düzenlemekte özgürdür ancak bunun kanunun emredici hükümlerine aykırı olmaması gerekir. Sözleşme özgürlüğü sınırlıdır; kişilik haklarına, ahlaka, ve kamu düzenine aykırı olan sözleşmeler geçersizdir. Türk hukukunda özel bir sözleşme hukuku kanunu olmamakla birlikte, sözleşmeler hemen hemen tüm hukuk dallarında ele alınır. Sözleşme hükümleri, farklı kanunlarda bulunur; özellikle Türk Medeni Kanunu, Borçlar Kanunu, Ticaret Kanunu, İş Kanunu ve Tüketici Kanunu’nda belirli sözleşme türlerine yönelik hükümler yer alır.

2. Sözleşmeler Hukuku Ne İşe Yarar?

Haklarını savunmak ve iddia etmek için hukuka ve yasalara ihtiyaç vardır; bu durum iş hayatında olduğu gibi günlük yaşamda da geçerlidir. Sözleşmeler, taraflara haklar tanır ve bu hakları korur; ayrıca, sözleşmeye aykırı davranışlar karşısında yasal yollara başvurma olanağı sağlar. Sözleşmenin geçersizliği, feshi, iptali, edimlerin yerine getirilmemesi gibi durumlarda başvurulacak yolları, hakları ve zararları belirler. Genel olarak Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri, sözleşmelerin kurulması, feshi, edimlerin ifası gibi konularda başvurulacak hükümleri içerir.

Yeni bir ev veya araba satın alırken, bankadan kredi çekerken, noterden vekaletname alırken veya bir vakfa bağış yaparken sözleşmelere ihtiyaç duyulabilir. Günümüzdeki yaygın sözleşmeler;

•          Satış

•          Geri alım

•          Ödünç

•          Pazarlama

•          Evlilik

•          Kefalet

•          Kredi

•          Komisyon

•          Evlat edinme

•          Gizlilik

•          Factoring

•          Garanti

•          Rehin

•          Karz

•          İpotek

•          Adi ortaklık

•          Tüketici

•          Kira

•          Eser

•          İş

•          Hizmet

•          Miras taksimi

•          Ticari alım-satım

•          Dağıtım

•          Acente

•          Franchising

•          Taşıma

•          Sigorta

•          Vekalet

•          Taşınmaz satış vaadi

•          Ölünceye kadar bakma

•          Bağışlama

•          Ön alım

•          Takas

•          Araç satışı

gibi birçok sözleşme türü bulunmaktadır. İnsanlar arasındaki ilişkiler ve iletişim geliştikçe, çağın gereksinimlerine uygun yeni ve daha karmaşık sözleşme türleri ortaya çıkabilir.

3. Sözleşme Nedir ve Nasıl Yapılır?

Sözleşme, tarafların karşılıklı ve birbiriyle ilişkili niyet beyanlarından oluşan ve belirli bir hukuki sonuç doğurması amaçlanan hukuki bir anlaşmadır. Sözleşme kurulabilmesi için tarafların karşılıklı olarak iradelerinin uyumlu olması gerekir. Hukuk sistemimizde, bir tarafın teklifi ‘icap (öneri)’ olarak adlandırılırken, diğer tarafın bu teklife olumlu yanıtı ‘kabul’ olarak tanımlanır. Bu karşılıklı irade beyanlarının uyumlu olması gerekmektedir.

Uyumlu irade beyanlarının bir araya gelmesiyle sözleşme kurulmuş olur. Sözleşmelerin Geçerlilik Koşulları Bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için tarafların özgür iradeleriyle ve bilinçli bir şekilde anlaşma yapmış olmaları gerekmektedir. Sözleşmenin kurulabilmesi için bir tarafın teklif ettiği sözleşmeyi diğer tarafın kabul etmesi gerekmektedir. Taraflardan herhangi birinin zorlama, korkutma veya sahtekarlık sonucu akdedilen sözleşmeler geçersiz sayılacaktır.

Yasalar gereği onsekiz yaşından küçükler veya akıl hastaları sözleşme yapamazlar. Yasalara veya ahlaka aykırı konuları içeren sözleşmeler de geçersizdir. Bunun yanı sıra, bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için tarafların irade beyanlarının karşılıklı ve uyumlu olması gerekir. Örneğin, bir mal satın alırken yapılan işlem, sözlü bir sözleşmedir. Alıcı mal için bir fiyat teklif eder ve satıcı bu teklifi kabul ederse, malı teslim eder. Bu durumda sözleşme kurulmuş ve koşulları yerine getirilmiş olur.

Sözleşmelerin Tarafları Kimlerdir? Sözleşmeye taraf olan kişiler alacaklı ve borçlu olarak adlandırılmaktadır. Sözleşmede genellikle en az bir alacaklı ve bir borçlu bulunur. Ancak, birden fazla kişi alacaklı veya borçlu olabilir. Bu durumda sözleşme iki taraf arasında kurulmuş olur. Ayrıca, bir sözleşmede taraflar hem alacaklı hem de borçlu olabilirler. Sözleşme Nasıl Yapılır? Sözleşmenin tam olarak neyi içerdiğinin taraflarca belirlenmesi gerekir. Hazırlanan sözleşmenin hukuki niteliği açıkça tanımlanmış ve olası sonuçları öngörülebilir olmalıdır. Öncelikle, bir sözleşme taslağı hazırlanmalıdır. Bu taslak net ve anlaşılır olmalıdır.

Sözleşme imzalanmadan önce, sözleşmenin tüm gereksinimleri yerine getirilmiş ve yasalara uygun olduğu doğrulanmalıdır. Tarafların istekleri ve amaçları dikkate alınmalı ve hak ve yükümlülükler açıkça belirtilmelidir. Sözleşme ve eklerinin taraflarca kabul edildiği unutulmamalıdır. Teknik konuları içeren sözleşmenin ihlali durumunda cezai sorumluluk doğabileceği unutulmamalıdır. Sözleşmenin oluşabilmesi için tarafların irade beyanlarının karşılıklı olması gerekir.

Tarafların karşılıklı olarak irade beyanlarını birbirlerine iletmeleri ve karşı tarafın beyanına muhatap olmaları gerekmektedir. Sözleşme Türleri Sözleşmeler genellikle tek taraflı veya çift taraflı olarak ikiye ayrılır. Sözleşmeler ya bir tarafa borç yükler ya da her iki tarafa borç yükler. Bir tarafa borç yükleyen sözleşmeler, tek taraflı hukuki işlemlerden ayırt edilmelidir. Örneğin, bağışlama sözleşmesi, bir tarafa borç yükler ancak bu, aslında iki taraflı bir hukuki işlemdir. Karşı taraf, açık veya zımni olarak bağışlama iradesini kabul ederse, bağışlama sözleşmesi geçerli olur. Her iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ise her iki taraf da borç altına girer. Satış, kira, ve eser sözleşmeleri buna örnek oluşturabilir. İki tarafa borç yükleyen sözleşmeler, tamamen iki taraflı borç yükler veya eksik borç yükler olabilir.

4. Sözleşme Özgürlüğü

İnsanlar, sözleşme yapma veya yapmama konusunda tamamen özgürdürler. Herkes istediği sözleşmeyi yapma hakkına sahiptir; ancak, hiçbir sözleşmeye zorlanamazlar. Sözleşmenin tipini belirleme konusunda özgürdürler ve sözleşmenin sona erdirilmesi gibi konularda da özgürdürler. Ancak, sözleşme içeriğini belirlemede tamamen özgür değillerdir; kanunun sınırları içinde kalmak zorundadırlar. Sözleşmelerin belirli koşullara uygun olması gerekir; aksi halde geçersiz sayılır.

5. Sözleşmenin Hazırlanması

İyi bir sözleşmenin hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken birkaç nokta vardır. Her iki tarafın isteklerinin açıkça belirtilmesi gerekir ve sözleşmenin sonuçları önceden tahmin edilmelidir. Sözleşme taslağı hazırlanmalı ve mümkün olduğunca net ifadeler içermelidir. Tarafların hak ve yükümlülükleri açıkça belirtilmeli, süresi, feshi ve sonuçları hakkında hükümler içermelidir. Sözleşme ihlali durumunda alınacak yaptırımlar düşünülmelidir. Ayrıca, kanunun belirlediği şekil şartlarına uyulmalıdır; örneğin, gayrimenkul satış sözleşmeleri resmi şekilde yapılmalıdır.

Sözleşmeler hukukunda, tarafların iradesinin hukuki ilişkiyi belirleme aşamasında açık bir şekilde ortaya konması önemlidir. Bu nedenle, sözleşme hazırlanması aşamasında özen gösterilmelidir. Türk Borçlar Kanunu, sözleşmelerde uygulanacak ilkeleri belirler ve pek çok özel kanun, belirli sözleşme türleri için özel hükümler içerir.

6. Sözleşmelerin İçeriği

 • Tarih

• Tarafların hak ve yükümlülükleri

• İhtilafların çözümü, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda alınacak tedbirler

 • Fesih koşulları

• Sözleşmenin süresi ve sona erme tarihi

 • Sözleşmeyi imzalayan tarafların kimlik bilgileri ve imzaları

 • Sözleşmenin amacı

• Sözleşmenin hukuki niteliği

7. Tahkim veya Arabuluculuk

Tarafların talebi doğrultusunda, sözleşmeye tahkim veya arabuluculuk hükümleri eklenebilir. Bu, olası anlaşmazlıkların mahkeme süreçlerinden kaçınılması amacıyla yapılabilir. Sözleşmelerde Cezai Şart Bir tarafın yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda alınacak tedbirlerin belirtilmesi ve tarafları yükümlülüklerini yerine getirmeye zorlamak amacıyla cezai şart öngörülebilir. Ayrıca, borçlu taraftan teminat alınabilir. Bu teminat türleri, kişisel veya malvarlığı üzerine konabilir.

En yaygın kullanılan kişisel teminat türü kefalettir. Menkul ve gayrimenkul rehnleri veya banka teminat mektupları da kullanılabilir. Sözleşmelerin Şekli Kanunen belirli bir şekle tabi olmadıkça, sözleşmelerde serbestlik vardır. Taraflar, istedikleri gibi sözleşme tipi oluşturabilir veya mevcut sözleşme tiplerine eklemeler yapabilirler. Ancak, kanunen belirlenen şekle uyulması gereken sözleşmelerde, bu şartlara uyulmaması durumunda sözleşme kesinlikle geçersiz sayılır.

Sözleşme özgürlüğü ilkesi, toplumun ahlaki değerlerine, kişisel haklara ve zorunlu hukuk kurallarına uygun olmayan konuları içeren sözleşmelerin yapılamayacağını belirtir. Örneğin, taşınmaz mal satış sözleşmelerinin belirli bir şekilde yapılması gereklidir. Yazılı sözleşmeler, anlaşmazlık durumunda delil olarak kullanılmalarını sağlar. Eğer kanun, bir şekil gerekliliği öngörüyorsa, sözleşme mutlaka bu şartlara uygun olmalı ve borç altına girenler tarafından imzalanmalıdır.

Aksi takdirde, geçerli bir sözleşmeden bahsedilemez. Sözleşmelerin Feshi Türk Borçlar Kanunu’na göre, taraflardan herhangi biri haklı nedenlerle sözleşmeyi derhal feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden tarafın, feshi yazılı olarak bildirmesi gerekir. Dürüstlük kurallarına uygun olarak, hizmet ilişkisinin devamının beklendiği durumlar hariç, herhangi bir durum ve koşul haklı neden olarak kabul edilir. Hangi Sözleşmelerde Damga Vergisi Ödenir? Damga vergisi, kişiler ve kurumlar arasındaki sözleşmelerin geçerliliğini kanıtlayan belgelerden alınan bir vergi türüdür. Kira, abonelik, kefalet, tahkim, gayrimenkul satış vaadi, kat karşılığı inşaat, mesafeli satış gibi sözleşmelerin resmi kurumlara sunulması durumunda, mutlaka damga vergisi ödenmelidir.

Sonuç

Sözleşmeler, günlük hayatın ve ticaretin ayrılmaz bir parçasıdır ve taraflar arasındaki ilişkileri düzenler. Hukuki olarak bağlayıcı olan bu anlaşmalar, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler ve güvence altına alır. Sözleşmelerin geçerli ve etkili olabilmesi için belirli şekil ve içerik şartlarına uygun olarak yapılması önemlidir. Taraflar, bir sözleşme yapmadan önce hukuki danışmanlık alarak olası riskleri minimize edebilir ve haklarını koruyabilirler.