Miras Nasıl Pay edilir ? TMK Madde 649 – 658
Mirasın Tanımı
Miras, bir kişinin (miras bırakanın) ölümüyle birlikte geride bıraktığı maddi ve manevi haklar ile borçlardır. Bu haklar ve borçlar, belirli yasal kurallara göre miras bırakanın kanuni mirasçılarına veya vasiyetname ile belirlediği kişilere intikal eder. Bu intikal süreci, hukukta “mirasın açılması” olarak adlandırılır ve miras bırakanın ölüm anında gerçekleşir. Miras, genellikle taşınmaz mallar, taşınır mallar, alacaklar ve borçlardan oluşur. Miras, bir kişinin hayatının son bulması ile geride bıraktığı maddi ve manevi hakların, belirli hukuki kurallar çerçevesinde yaşayanlara intikal etmesi sürecidir. Türk Medeni Kanunu (TMK) başta olmak üzere, birçok yasal düzenleme ile mirasın nasıl paylaştırılacağına dair kurallar belirlenmiştir.
Table of Contents
Mirasın Unsurları
Mirasın unsurları, miras bırakanın maddi varlığı, hakları ve borçlarıdır. Ölümle birlikte, bu unsurlar mirasçılara geçer. Mirasın unsurları, miras bırakanın ölümü sonrası mirasçılara intikal eden haklarını, borçlarını ve malvarlığını kapsar. Mirasın unsurları şu şekilde sıralanabilir:
Taşınmazlar
Miras bırakanın arsaları, konutları ve diğer taşınmazları. Örneğin arsa, konut, tarla, bağ, bahçe gibi taşınmaz mülkiyetler.
Taşınır Mallar
Araçlar, değerli eşyalar, nakit para gibi unsurlar. Örneğin Araçlar, mobilyalar, değerli eşyalar, nakit para, banka mevduatları ve diğer hareketli varlıklar.
Hak ve Alacaklar
Miras bırakanın üçüncü kişilere olan alacakları.
- Fikri mülkiyet hakları (patent, telif hakları vb.)
- Şahsiyet hakları (adın kullanılması, fotoğrafın kullanılması vb.) gibi bazı manevi haklar miras kapsamında değerlendirilebilir. Ancak bu tür haklar genellikle ekonomik değer taşımadığı için mirasın paylaşılmasında dikkate alınmaz.
- Miras bırakanın ölümü sırasında üçüncü şahıslardan olan alacakları.
İşletme (Ticaret Erbabı için)
Miras bırakanın sahip olduğu ticaret faliteindeki işletmeler, ticari işler ve bu işlerden kaynaklanan hak ve borçlar.
Borçlar
Mirasçılar, mirasın borçlarından da sorumludur. Miras bırakanın ölümüyle birlikte mirasçılara intikal eden borçlar da mirasın bir parçasıdır. Mirasçılar, mirasın borçlarından da sorumlu olabilirler. Ancak Türkiye’de mirasçının sorumluluğu, mirasın aktifinden fazla olamaz.
Mirasın unsurları, miras bırakanın sosyal ve ekonomik durumuna, yaşam tarzına ve sahip olduğu hak ve borçlara göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, mirasın unsurlarının tam ve doğru bir şekilde tespit edilmesi, mirasın adil ve hukuka uygun bir şekilde paylaştırılması için büyük önem taşır.
Mirasın Paylaşımında Kanuni ve Özgür İrade
Mirasın paylaşımında, miras bırakanın özgür iradesiyle oluşturduğu vasiyetnamenin yanı sıra kanuni mirasçıların da hakları bulunmaktadır.
Kanuni Mirasçılar
Kanuni mirasçılar, Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre, bir kişinin ölümü halinde onun malvarlığını (mirasını) alacak olan ve kanun tarafından belirlenmiş kişilerdir. Vasiyetname veya başka bir hukuki işlemle belirlenmeksizin, doğrudan doğruya kanun tarafından mirasçı olarak belirlenen bu kişilere “kanuni mirasçı” denir.
Kanuni mirasçılar şu şekildedir:
- Birinci Derecede Mirasçılar: Evlatlar
- Öz evlatlar
- Evlat edinilenler
- İkinci Derecede Mirasçılar: Ana ve Baba
- Eğer miras bırakanın çocuğu (evladı) yoksa miras, miras bırakanın anası ve babasına geçer.
- Üçüncü Derecede Mirasçılar: Kardeşler
- Eğer miras bırakanın çocuğu ve anası-babası yoksa miras, kardeşlere geçer.
- Dördüncü Derecede ve Daha Sonraki Derecede Mirasçılar: Diğer Akrabalar
- Miras bırakanın çocuğu, ana-babası ve kardeşleri yoksa, daha uzak akrabalarına (örneğin dayı, teyze, hala, amca, kuzenler vb.) miras kalır.
- Eşin Mirasçılığı:
- Miras bırakanın eşi, kanuni mirasçılar arasında yer alır. Ancak eşin alacağı miras payı, diğer kanuni mirasçıların varlığı ve sayısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Eğer miras bırakanın kanuni bir mirasçısı yoksa ve bir vasiyetname de bırakmamışsa, malvarlığı devlete kalır.
Bu sıralama ve oranlar, miras bırakanın ölümü anında mevcut olan akrabalık ilişkilerine göre belirlenir.
Kanuni mirasçılar, miras bırakanın yakın akrabalarıdır ve mirastan doğal olarak pay alırlar.
Dereceye Göre Kanuni Mirasçılar
Mirasçılar; çocuklar, eş, ana-baba ve kardeşler şeklinde sıralanabilir.
Vasiyetnamenin Rolü
Miras bırakanın ölümünden sonra malvarlığının nasıl paylaştırılacağına dair belirttiği isteklerdir.Mirasta vasiyetname, bir kişinin ölümünden sonra malvarlığının nasıl paylaşılacağına ilişkin taleplerini ve arzularını yazılı olarak belirttiği hukuki bir belgedir. Vasiyetname, miras bırakanın, malvarlığını kanuni mirasçılarına bırakma zorunluluğu olmadan, dilediği kişiye veya kuruma bırakabilmesini sağlar. Ancak, vasiyetname ile belirlenen paylaşımlar, kanuni mirasçıların saklı pay haklarını ihlal etmemelidir.
Saklı Pay
Mirasta saklı pay, Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenen ve belirli kanuni mirasçıların, miras bırakanın özgür iradesiyle yaptığı tasarruflarla dahi (örneğin vasiyetname ile) bu hakkından mahrum bırakılamayacağı minimum miras payını ifade eder. Saklı pay, mirasçının mirastan alabileceği asgari payı garanti altına alır.
Saklı payın amacı, yakın akrabaların (kanuni mirasçıların) mirasçı olarak alacakları payları korumak ve miras bırakanın yakınlarını tamamen miras dışı bırakmasını önlemektir.
Saklı Paylı Mirasçılar ve Saklı Payları şunlardır:
- Evlatlar (Öz ve Evlat Edinenler): Miras bırakanın bıraktığı toplam mirasın yarısı, evlatların saklı payıdır.
- Miras bırakanın ana ve babası: Eğer miras bırakanın evlatları (öz veya evlat edinenler) yoksa, ana ve babasının her biri için saklı pay 1/4’tür.
- Eş: Eşin saklı payı, diğer kanuni mirasçıların varlığına bağlı olarak değişiklik gösterir.
- Eğer miras bırakanın çocuğu (evladı) varsa: eşin saklı payı 1/4’tür.
- Eğer çocuk yok, ancak ana ve baba varsa: eşin saklı payı 1/2’dir.
- Eğer ana, baba ve çocuk da yoksa: eşin saklı payı 3/4’tür.
Eğer miras bırakan, bir vasiyetname ile kanuni bir mirasçısına saklı payından daha az bir pay bırakmışsa ya da hiçbir şey bırakmamışsa, bu mirasçı, saklı pay alacağına başvurarak hakkını talep edebilir. Bu, saklı payın koruma altına alındığının ve miras bırakanın özgür iradesiyle dahi bu hakkı ortadan kaldıramayacağının bir göstergesidir.
Bazı mirasçıların, mirastan alacağı minimum payı koruma altına alır.
Vasiyetnamenin Sınırları
Vasiyetname ile kanuni mirasçıların saklı paylarına dokunulamaz.
Miras Paylaşımında Uygulamalı Adımlar
Tereke İşlemleri
Miras bırakanın ölümünden sonra, malvarlığının nelerden oluştuğunun belirlenmesi sürecidir.
Mirasta tereke işlemleri, bir kişinin ölümünden sonra geride bıraktığı malvarlığının, borçlarının ve alacaklarının tespit edilerek bir envanterin çıkarılması işlemidir. Bu işlemler, mirasçıların haklarını koruma altına almak, miras bırakanın borçları ve alacaklarını tespit etmek ve mirasın doğru bir şekilde paylaştırılmasını sağlamak amacıyla gerçekleştirilir.
Tereke işlemlerinin temel adımları şunlardır:
1. Terekenin Açılması: Miras bırakanın ölümüyle birlikte miras hukuki olarak açılır ve tereke işlemleri başlar.
2. Tereke Tasfiyesi İçin Sulh Hukuk Mahkemesine Başvuru: Eğer mirasçılar arasında anlaşmazlık varsa veya mirasın içeriğinin tam olarak bilinmediği durumlarda, mirasçılardan biri sulh hukuk mahkemesine başvurarak terekenin tespiti için dava açabilir.
3. Tereke Envanterinin Çıkarılması: Miras bırakanın bıraktığı taşınır ve taşınmaz mallar, alacaklar, haklar ve borçlar detaylı bir şekilde bir envanterde listelenir.
4. Borçların Ödenmesi: Miras bırakanın borçları, mirasın aktifinden (varlıklarından) ödenir. Eğer borçlar, mirasın aktifini aşıyorsa, mirasçılar sadece mirasla sınırlı olmak üzere bu borçlardan sorumlu olurlar.
5. Kalan Mirasın Paylaştırılması: Borçlar ödendikten sonra kalan miras, kanuni hükümlere ve varsa miras bırakanın vasiyetine göre mirasçılar arasında paylaştırılır.
6. Terekenin Kapanması: Tereke işlemlerinin tamamlanmasının ardından tereke kapanır.
Tereke işlemleri, genellikle sulh hukuk mahkemeleri tarafından yürütülür ve bu işlemler sırasında bir tereke memuru atanır. Ancak mirasçılar arasında anlaşma sağlanırsa ve terekenin içeriği biliniyorsa, bu işlemler daha basit bir şekilde, noter aracılığıyla da gerçekleştirilebilir. Tereke işlemleri, mirasın doğru bir şekilde paylaştırılmasını sağlamak ve mirasçıların haklarını korumak amacıyla büyük önem taşır.
Terekenin Tespiti Malvarlığının envanterinin çıkarılması.
Terekenin tespiti, miras bırakanın ölümü sonrası geride bıraktığı malvarlığının, alacaklarının, borçlarının ve diğer haklarının resmi olarak belirlenip bir envanterinin çıkarılması işlemidir. Bu işlem, mirasın doğru ve hukuka uygun bir şekilde paylaştırılmasını sağlamak amacıyla yapılır.
Terekenin tespiti nasıl yapılır:
1. Başvuru:
- Mirasçılardan biri ya da alacaklılardan biri, sulh hukuk mahkemesine terekenin tespiti için başvurabilir.
- Başvuruda bulunulduğunda, bir dilekçe ile terekenin açılmasını talep etmek gerekmektedir.
2. Mahkeme Kararı:
- Mahkeme, başvurunun ardından bir karar verir ve terekenin tespiti için bir tereke memuru atanır.
3. Envanterin Çıkarılması:
- Tereke memuru, miras bırakanın ölüm tarihi itibarıyla bıraktığı tüm malvarlığı unsurlarını, alacaklarını, borçlarını ve diğer haklarını tespit eder.
- Bu tespit sırasında, taşınmaz malların tapu kayıtları, banka hesapları, kasa mevduatları, menkul kıymetler ve diğer varlıklar kontrol edilir.
- Ayrıca, miras bırakanın ölümünden önce yaptığı sözleşmeler, alacaklıları ve borçluları da tespit edilir.
4. Envanterin İlanı:
- Tereke memuru tarafından çıkarılan envanter, ilan edilir. Bu ilan, mirasçıların ve alacaklıların bilgi sahibi olmalarını sağlar.
- İlan süresi içerisinde, envantere itirazda bulunulabilir.
5. İtirazların Değerlendirilmesi:
- İlan süresi sonrasında, tereke memuru varsa itirazları değerlendirir ve nihai bir envanter hazırlar.
6. Nihai Envanterin Onayı:
- Tereke memuru tarafından hazırlanan nihai envanter, mahkemeye sunulur. Mahkeme, bu envanteri kontrol eder ve onaylar.
7. Terekenin Kapanması:
- Envanterin onaylanmasının ardından, tereke kapanır ve mirasın paylaşım aşamasına geçilir.
Terekenin tespiti işlemi, mirasın doğru ve hukuka uygun bir şekilde paylaştırılmasını sağlamak amacıyla büyük önem taşır. Bu işlemler sırasında bir avukattan destek almak, terekenin doğru ve eksiksiz bir şekilde tespit edilmesine katkı sağlar.
Miras Paylaşımı
Borçların Ödenmesi Mirasın borçları, mirasın aktifinden karşılanır.
Mirasın, mirasçılar arasında paylaştırılması sürecidir.
Anlaşmalı Paylaşım Mirasçıların anlaşarak mirası paylaşması.
Dava Yoluyla Paylaşım Mirasçılar arasında anlaşmazlık olması durumunda başvurulabilecek yol.
Soru ve Cevaplar:
1. Saklı pay nedir? Saklı pay, kanuni mirasçıların mirastan alacakları minimum payı koruma altına alan bir hukuki kavramdır.
2. Vasiyetname ile tüm malvarlığımı bir kişiye bırakabilir miyim? Hayır, kanuni mirasçıların saklı paylarına dokunmadan, geriye kalan kısmı vasiyetname ile belirlediğiniz kişilere bırakabilirsiniz.
3. Miras paylaşımında anlaşmazlık olursa ne yapmalıyım? Miras paylaşımında anlaşmazlık olması durumunda, uzlaşma sağlanamıyorsa, mahkemeye başvurarak dava yoluyla mirasın paylaştırılmasını talep edebilirsiniz.
Bu makale, Türkiye’de mirasın paylaşımına dair temel bilgileri ve süreci detaylı bir şekilde ele almaktadır. Miras, hem maddi hem de manevi anlamda önemli bir konudur ve bu sürecin hukuki kurallara uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşır. Umarız, miras paylaşımıyla ilgili bilgi arayışınızda size yardımcı olmuştur.