Trafik Kazalarında Tazminat CMK 141 – 144
Trafik kazalarında tazminat, genellikle kazada zarar gören kişilere veya mal varlıklarına karşı ödenen maddi veya manevi bir bedeldir. Bu tazminatlar, kazanın neden olduğu zararın türüne, miktarına ve hangi tarafın kusurlu olduğuna bağlı olarak belirlenir.
Table of Contents
Trafik Kazalarında Tazminat Sorumluluğu
Trafik kazalarında tazminat genellikle şu unsurları içerir:
- Tıbbi Masraflar: Trafik Kazalarında Tazminat Kazada yaralanan kişilerin tedavi ve rehabilitasyon masrafları, ilaç giderleri gibi tıbbi harcamalar tazminat kapsamına girer.
- Kayıp Gelir: Kazada yaralanan kişilerin işe gidememesi veya çalışma kapasitelerinin azalması nedeniyle kaybettikleri gelirler tazmin edilebilir.
- Maddi Zararlar: Kazada hasar gören araç veya diğer maddi varlıkların onarım veya değiştirme masrafları da tazminat talepleri arasında yer alır.
- Manevi Zararlar: Kazada yaralanan kişilerin acı çekmesi, ruhsal sıkıntılar yaşaması gibi manevi zararlar da tazminat kapsamına girer.
- Aile Üyelerinin Zararları: Kazada hayatını kaybeden bir kişinin ailesinin maddi ve manevi zararları da tazmin edilebilir.
Trafik Kazalarında Doğan Maddi Zarar
Zarar Kavramı: Sorumluluk hukukunda bir tazminat hakkının doğabilmesi için öncelikli şart bir zararın doğmuş olmasıdır. Tazminat miktarı doğan zararın miktarına ve çeşidine göre belirlenmektedir. Türk Borçlar Kanunu MADDE 49- Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Hükmü açıklanan bu ilkeyi düzenlemektedir.
Zarar kavramı, geniş anlamda içinde maddi ve manevi zararı barındırır.
Özetle zarar; maddi ve manevi bütünlüğü etkileyen, onu azaltan veya eksilten bir unsurdur.
Maddi Zarar Kavramı: Maddi zarar kişinin malvarlığında kendi iradesi dışında meydana gelen azalma ya da malvarlığındaki artırımın engellenmesidir. Bu durum aktifte azalma ya da pasifte artma olarak da izah edilebilir.
Trafik Kazalarından Doğan Maddi Zarar Türleri
- Malvarlığının Kullanılamaz Hale Gelmesi (Tam Kayıp) Zararı: Meydana gelen kaza sonucu araç veya başka bir eşya tam olarak kullanılamaz hale geldiyse ve onarımı mümkün değilse tam kayıp zararı meydana gelir.
Buna göre zarara uğrayanın, tam kayba uğrayan eşyasının aynı tür ve niteliğinde yeni bir eşyayı tekrar elde edebilmesi için harcaması gereken meblağ tazminat miktarını belirler.
Trafik kazalarında özellikle motorlu araçların tamamen zarar görmesi ve kaybı halinde zarar, olayın meydana geldiği zamandaki ve durumundaki gerçek sürüm değerine göre belirlenir.
- Onarım Giderlerinden Kaynaklanan Zarar: Meydana gelen kaza sonucu araç veya eşya kısmen zarara uğramışsa ve onarılması mümkün ise onarım gideri bedeli tazminat olarak istenebilir. Bu zarar onarım için yapılan tüm masrafları kapsar. Ayrıca aracın onarım için çekici ile veya taşıyıcı ile başka bir yere götürülmesi dâhil yapılan masraflar bir bütün olarak değerlendirilir. Yine aracın onarım süresince kullanılamaması dolayısıyla örneğin başka bir aracın kiralanması gerektiyse buna ilişkin masraflar da zarar olarak talep edilebilir. Yargıtay kararları da bu yöndedir.
- Değer Kaybı Zararı: Kaza esnasında zarara uğrayan araç onarılmış olsa da artık ‘kazalı’ statüsünde olacağından emsallerine göre ekonomik olarak değer kaybeder. Aracın ‘kazasız’ emsali ile ‘kazalı’ arasında oluşan satış değeri farkı değer kaybı tutarı olarak zarara uğrayan aracını satmıyor olsa dahi tazminat olarak ödenmelidir.
- Kazanç Kaybı Zararı: Meydana gelen trafik kazasında zarara uğrayan araçlardan biri ticari araç statüsünde ise ve kaza nedeni ile onarım süresince çalıştırılamadıysa, çalışmadığı günlerin karşılığı bir kazanç kaybı zararı belirlenerek ona uygun olarak tazminat talep etme hakkı söz konusu olur. Onarım süresince ticari işin yürütülebilmesi için başkaca masraflar yapıldı ise bu zararlar da talep edilebilir.
- Bedensel Bütünlüğün Zarar Görmesinden Doğan Zararlar: Meydana gelen trafik kazasında yalnızca eşyada değil kişilerin bedensel bütünlüğünde de zararlar meydana gelebilir. Bunlar yaralanma olabileceği gibi istenmeyen bir sonuç olarak ölüm de meydana gelmiş olabilir. Bu durumda bedensel bütünlüğün zarara uğramasında Türk Borçlar Kanunu md 54 düzenleme getirmiştir:
b. Bedensel zarar
MADDE 54- Bedensel zararlar özellikle şunlardır:
1. Tedavi giderleri.
2. Kazanç kaybı.
3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
Buna göre bedensel zarara uğrayanın isteyebileceği zararlar tedavi giderleri, tedavi süresince çalışamamaktan dolayı uğradığı kazanç kayıpları, kaza sonucu meydana gelen bedensel zarar kalıcı bir sakatlığa sebebiyet verdi ise çalışma gücünün azalmasından ya da tamamen yitirilmesinden doğan kayıplar ve genel olarak ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar olarak sayılmıştır.
Ölüm meydana geldi ise Türk Borçlar Kanunu madde 53 uygulama alanı bulacaktır. Buna Göre:
MADDE 53- Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:
1. Cenaze giderleri.
2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.
Ölüm sebebiyle ölenin yakınları tarafından talep edilebilecek zararlar olarak sıralanmıştır.
- Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Destekten yoksun kalma tazminatı , Türk Borçlar Kanunu düzenlemesine göre zarar görene tanınmış olan bir tazminat hakkıdır. Bu nedenle mirasçı olmayan şahıslar dahi, bu hakkı ileri sürebilmektedir. Destek tazminatı, meydana gelen ölüm nedeni ile hak sahibi olan zarar görenin malvarlığında meydana gelen azalmayı gidermeyi amaç edinir. Böylece zarar görenin ölüm olayı öncesi mal varlığı durumu ile olay meydana geldikten sonraki mal varlığı durumunun arasındaki fark tazminatın değerini oluşturur.
- Destekten yoksun kalma tazminatı hesabında yardımın süresi ve miktarı tespit edilir. Yani Ölüm olmasa idi, hak sahibi ne kadar sürede ne kadar yardımdan faydalanacaktı bunun tespiti yapılır. Bunun için öncelikle ölenin ve hak sahiplerinin muhtemel ömür süreleri belirlenir. Bunun için TRH 2010 tablosu dikkate alınır ve kaza anındaki güncel versiyonuna göre bakiye ömür hesabı yapılır.
- Eşler ve anne- baba açısından destek ihtiyacı süresi sonu olarak onların muhtemel ömür süreleri hesapta dikkate alınır.
Ölen çocuk ise Yargıtay kararları ile kabul edilen kriterler şu şekildedir:
- Erkek çocuklarının kural olarak ergenlik çağına kadar yardım aldığı,
- Kız çocuklarının kent merkezinde 22 yaşına, kırsal alanda 18 yaşına kadar destek aldıkları,
- Çocuklar eğitim görüyor ise 25 yaşına kadar destek aldıkları kabul edilmektedir.
– Ancak hakim tarafından ölenin ve hak sahiplerinin yaşadıkları çevre, gelenek ve görenekler dikkate alınmalıdır.
– Desteğin muhtemel ömrü ile hak sahibinin ihtiyaç süresinden hangisi daha kısa ise tazminat miktarının hesaplanmasında dikkate alınacak süre bu süredir.
– Destekten yoksun kalma tazminatının hesabında kullanılacak parametrelerden biri de ölenin geliridir.
– Tazminatın miktarı hesabında ölenin tespit edilen son geliri esas olarak alınır.
– Eğer geliri tespit edilemiyorsa ölüm zamanındaki asgari ücret miktarı kullanılarak hesap yapılır.
– İskonto oranları, aktif ve pasif dönem hesabı ile son derece teknik bir hesaplamayı gerektiren bu tazminat tespitinde olaydaki indirim sebepleri de göz önünde bulundurulur.
– Örneğin ölenin kusur oranı ve sağ kalan eşin evlenme ihtimali hesaplamaları zarardan indirim sebepleridir.
7- Tek Taraflı Trafik Kazalarında Durum: Desteğin işleteni olduğu araçta sürücünün tam kusurlu olması halinde destekten yoksun kalan üçüncü kişi sıfatıyla mali sorumluluk sigortacısını hasım göstererek dava açabilir.
Trafik Kazalarında Tazminat Yargıtay Kararı
T.C. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU
Esas : 2011/787
Karar : 2012/92
Tarih : 22.02.2012
DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI
HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN TAZMİNATIN İNDİRİLMESİ
İÇ İLİŞKİDE ZARARDAN MÜTESELSİL SORUMLULUK
İŞLETEN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
KUSUR
MALİ SORUMLULUK SİGORTASI YAPTIRMA ZORUNLULUĞU
818 s. BK41444551
2918 s. Trafik K85869192105
ÖZET
Davacıların ölenin salt mirasçısı sıfatıyla değil, destekten yoksun kalan üçüncü kişi sıfatıyla dava açtıkları, ölüm nedeniyle doğrudan davacılar üzerinde doğan destekten yoksunluk zararının oluşumundaki kusurun davacılara yansıtılamayacağı; dolayısıyla tam kusurlu araç şoförünün ve onun eylemlerinden sorumlu olan işletenin kusurunun, işletenin desteğinden yoksun kalan davacıları etkilemeyeceği; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’na göre, aracın zorunlu mali sorumluluk sigortacısı davalı sigorta şirketi, işletenin üçüncü kişilere verdiği zararları teminat altına aldığına ve olayda işleten tam kusurlu, destekten yoksun kalan davacılar da zarar gören üçüncü kişi konumunda bulunduğuna göre, davalı sigorta şirketinin zararın tamamından sorumlu olduğu ve davacıların davalı sigorta şirketinden destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilecekleri, oyçokluğu ile kabul edilmiştir. Şu hale göre, yerel mahkemece, davacıların, desteklerinin işleteni olduğu araçta, sürücünün tam kusuru sonucu meydana gelen trafik kazası sonucu, vefat etmiş olması nedeniyle, destekten yoksun kalan üçüncü kişi sıfatıyla, zorunlu mali sorumluluk sigortacısını hasım göstererek dava açabileceğinin kabulü ile işin esasının incelenmiş olması, açıklanan değişik gerekçelerle, sonucu itibariyle doğru olup; bu kararda direnilmesi uygundur.
Kararı bu konuda emsal teşkil etmektedir.
Ancak Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırmayan desteğin kaza sonucu ölmesi halinde hak sahipleri için durum ne olacaktır? Bu durumda Güvence Hesabına yapılacak başvuru ile tazminat alınması söz konusu olabilir. Ancak Güvence Hesabı Yönetmeliği’nin 9. Maddesi uyarınca üçüncü kişiye ödenen tazminat, Yönetmeliğin 16. Maddesi gereğince rücuen talep edilebilir. Güvence Hesabının rücu edebileceği tazminat tutarı, sürücünün kusur oranına ve zarar görenlerin gerçek zararına göre belirlenir.
Trafik Kazasından Doğan Manevi Zarar
Manevi Zarar Kavramı: Meydana gelen olay sebebiyle zarar görenin çektiği acı, ızdırap, yas, öfke, korku, depresyon gibi olumsuz duyguların oluşması manevi zarardır.
Buna göre Türk Borçlar Kanunu madde 56;
d. Manevi tazminat
MADDE 56- Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.
Hükmünü düzenlemiştir.
Manevi tazminatın amacı maddi bir zararın giderilmesi olmadığından tamamen olayın özelliklerine göre hakimin takdirinde olan bir konudur. Hakim manevi tazminat olarak bir miktar paranın ödenmesine hükmedebileceği gibi onun yerine veya onunla birlikte başka bir şekilde zararın tazminine hükmedebilir. Yargıtay manevi tazminatın zenginleşmeye sebebiyet vermemesini ancak caydırıcı olmasını prensip edinmiştir.
Trafik kazasında zarar gören veya ölen kişinin yakınları olarak anne-babası, eşi, çocukları, kardeşleri, nişanlısı, ve diğer yakınları (örneğin aynı evde yaşadığı teyzesi, anneannesi gibi) manevi tazminat talebinde bulunabilirler.
Ancak diğer tazminat türlerinde olduğu gibi burada da zararın ispatı gerekecektir.
Her olayın oluş biçimi ve kişilerin yaşantısı farklılık gösterdiğinden alanında uzman bir avukata danışmak hak kayıpları yaşanmaması adına gereklidir. Burada sunulan bilgiler kısa ve özet şeklinde sunulmuş olup yalnızca genel bilgi verme amaçlıdır.